ЁЯз╛ GST рдХ्рдпों рдЬрд░ूрд░ी рд╣ै рдФрд░ рдХिрди рд▓ोрдЧों рдХे рд▓िрдП рдЬрд░ूрд░ी рд╣ै?
GST рдХ्рдпों рдЬрд░ूрд░ी рд╣ै рдФрд░ рдХिрди рд▓ोрдЧों рдХे рд▓िрдП рдЬрд░ूрд░ी рд╣ै?
ЁЯУМ рдк्рд░рд╕्рддाрд╡рдиा:
рднाрд░рдд рдоें рдЬрдм рд╕े рд╡рд╕्рддु рдПрд╡ं рд╕ेрд╡ा рдХрд░ (GST – Goods and Service Tax) рд▓ाрдЧू рд╣ुрдЖ рд╣ै, рддрднी рд╕े рд╡्рдпाрдкाрд░ рдЬрдЧрдд рдоें рдПрдХ рдмреЬा рдмрджрд▓ाрд╡ рднी рдЖрдпा рд╣ै।
GST (Goods and Service Tax) рдиे рди рдХेрд╡рд▓ рдЯैрдХ्рд╕ рдк्рд░рдгाрд▓ी рдХो рдЖрд╕ाрди рдмрдиाрдпा рд╣ै рдмрд▓्рдХि рд╡्рдпाрдкाрд░िрдпों рдФрд░ рдЧ्рд░ाрд╣рдХों рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдкाрд░рджрд░्рд╢ी рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рднी рд╕्рдеाрдкिрдд рдХिрдпा рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рдЕрдХ्рд╕рд░ рдЫोрдЯे рд╡्рдпाрдкाрд░िрдпों рдпा рдирдП рдЙрдж्рдпрдоिрдпों рдХो рдпрд╣ рд╕рдордЭ рдоें рдирд╣ीं рдЖрддा рдХि GST (Goods and Service Tax) рдХ्рдпों рдЬрд░ुрд░ी рд╣ै рдФрд░ рдХिрди рд▓ोрдЧों рдХे рд▓िрдП GST рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рд╣ै।
ЁЯУЪ GST рдХ्рдпा рд╣ै?
GST (Goods and Service Tax) рдПрдХ рдРрд╕ा рдЯैрдХ्рд╕ рд╕िрд╕्рдЯрдо рд╣ै рдЬो рднाрд░рдд рдоें рдмिрдХрдиे рд╡ाрд▓ी рд╡рд╕्рддुрдУं рдФрд░ рд╕ेрд╡ाрдУं рдкрд░ рдПрдХ рд╕рдоाрди рджрд░ рд╕े рд▓рдЧाрдпा рдЬाрддा рд╣ै। GST рдЖрдиे рд╕े рдкрд╣рд▓े рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рдЯैрдХ्рд╕ рдЯैрдХ्рд╕ рдЬैрд╕े – рд╡ैрдЯ (VAT), рд╕рд░्рд╡िрд╕ рдЯैрдХ्рд╕, рдПрдХ्рд╕ाрдЗрдЬ рдб्рдпूрдЯी, рдПंрдЯ्рд░ी рдЯैрдХ्рд╕ рдЖрджि рдХो рд╕рдоाрдк्рдд рдХрд░рдХे рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рд╕्рддрд░ों рдкрд░ рд▓рдЧрддे рдеे।
GST (Goods and Service Tax) 1 рдЬुрд▓ाрдИ 2017 рд╕े рдкूрд░े рджेрд╢ рдоें рд▓ाрдЧू рд╣ुрдЖ рдФрд░ рдЗрд╕рдХी рдЯैрдЧрд▓ाрдЗрди рд╣ै – “рдПрдХ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░, рдПрдХ рдХрд░”।
✅ GST рдХ्рдпों рдЬрд░ूрд░ी рд╣ै?
1. рдПрдХीрдХृрдд рдЯैрдХ्рд╕ рдк्рд░рдгाрд▓ी:
рдкрд╣рд▓े рдПрдХ рдЙрдд्рдкाрдж рдкрд░ рдХрдИ рдЯैрдХ्рд╕ рд▓рдЧрддे рдеे, рдЬिрд╕рд╕े рд╡्рдпाрдкाрд░ी рдФрд░ рдЧ्рд░ाрд╣рдХ рджोрдиों рдн्рд░рдоिрдд рд░рд╣рддे рдеे। GST (Goods and Service Tax) рдиे рд╕рднी рдЕрдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ рдХрд░ों рдХो рдПрдХ рдоें рд╕рдоाрд╣िрдд рдХрд░ рджिрдпा।
2. рдЯ्рд░ांрд╕рдкेрд░ेंрд╕ी рдФрд░ рдЯ्рд░ैрдХिंрдЧ:
GST (Goods and Service Tax) рдмिрд▓िंрдЧ рд╕िрд╕्рдЯрдо рд╕े рд╕рд░рдХाрд░ рдХो рд╣рд░ рд▓ेрдирджेрди рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рдоिрд▓рддी рд╣ै рдЬिрд╕рд╕े рдЯैрдХ्рд╕ рдЪोрд░ी рдкрд░ рд░ोрдХ рд▓рдЧाрдИ рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै।
3. рдЗрдирдкुрдЯ рдЯैрдХ्рд╕ рдХ्рд░ेрдбिрдЯ (ITC):
рдпрджि рдХोрдИ рд╡्рдпाрдкाрд░ी рдЗрдирд╡ॉрдЗрд╕ рдХे рд╕ाрде рдЦрд░ीрджाрд░ी рдХрд░рддा рд╣ै рддो рд╡рд╣ GST (Goods and Service Tax) рд░िрдЯрд░्рди рдоें рдЙрд╕рдХा рдХ्рд░ेрдбिрдЯ рдХ्рд▓ेрдо рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рдЙрд╕рдХे рдКрдкрд░ рдХा рдЯैрдХ्рд╕ рдмोрдЭ рдХрдо рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै।
4. рд╡्рдпाрдкाрд░ рдоें рд╡ृрдж्рдзि:
GST (Goods and Service Tax) рдиे рд░ाрдЬ्рдп рд╕्рддрд░ рдХी рдмाрдзाрдПं рд╣рдЯाрдХрд░ рдкूрд░े рджेрд╢ рдХो рдПрдХ рдмाрдЬाрд░ рдмрдиा рджिрдпा, рдЬिрд╕рд╕े рд╡्рдпाрдкाрд░ рдХा рд╡िрд╕्рддाрд░ рдЖрд╕ाрди рд╣ुрдЖ।
5. рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдХंрдк्рд▓ाрдпंрд╕:
GST (Good and Service Tax) рдХी рд╕ाрд░ी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпाрдПं рдСрдирд▓ाрдЗрди рд╣ैं – рдЬैрд╕े рдкंрдЬीрдХрд░рдг, рд░िрдЯрд░्рди рдлाрдЗрд▓िंрдЧ, рднुрдЧрддाрди рдЖрджि। рдЗрд╕рд╕े рдкाрд░рджрд░्рд╢िрддा рдмрдв़рддी рд╣ै рдФрд░ рдн्рд░рд╖्рдЯाрдЪाрд░ рдоें рдХрдоी рдЖрддी рд╣ै।
ЁЯЩЛ♂️ GST рдХिрди рд▓ोрдЧों рдХे рд▓िрдП рдЬрд░ूрд░ी рд╣ै?
GST рдкंрдЬीрдХрд░рдг рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдФрд░ рд╕ंрд╕्рдеाрдУं рдХे рд▓िрдП рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рд╣ोрддा рд╣ै:
1. рдЯрд░्рдирдУрд╡рд░ рд╕ीрдоा рд╕े рдКрдкрд░ рд╡ाрд▓े рд╡्рдпाрдкाрд░ी:
- рд╕ेрд╡ा рдк्рд░рджाрддा: ₹20 рд▓ाрдЦ (рд╕ाрдоाрди्рдп рд░ाрдЬ्рдп) / ₹10 рд▓ाрдЦ (рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ाрдЬ्рдп)
- рд╡рд╕्рддु рд╡िрдХ्рд░ेрддा (Goods Supplier): ₹40 рд▓ाрдЦ (рд╕ाрдоाрди्рдп рд░ाрдЬ्рдп) / ₹20 рд▓ाрдЦ (рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ाрдЬ्рдп)
рдпрджि рдЖрдкрдХा рд╡्рдпрд╡рд╕ाрдп рдЗрд╕ рд╕ीрдоा рд╕े рдЕрдзिрдХ рдХा рд╣ै, рддो рдЖрдкрдХो GST (Goods and Service Tax) рд░рдЬिрд╕्рдЯ्рд░ेрд╢рди рд▓ेрдиा рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рд╣ै।
2. рдИ-рдХॉрдорд░्рд╕ рд╕ेрд▓рд░:
рдЕрдЧрд░ рдЖрдк Flipkart, Amazon, Meesho, рдЖрджि рдХे рдЬрд░िрдП рд╕ाрдоाрди рдмेрдЪрддे рд╣ैं рддो рдЖрдкрдХो рдмिрдиा рдХिрд╕ी рдЯрд░्рдирдУрд╡рд░ рд╕ीрдоा рдХे GST рд░рдЬिрд╕्рдЯ्рд░ेрд╢рди рд▓ेрдиा рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рд╣ोрддा рд╣ै।
3. рдЗंрдЯрд░рд╕्рдЯेрдЯ рд╕рдк्рд▓ाрдпрд░:
рдпрджि рдЖрдк рдПрдХ рд░ाрдЬ्рдп рд╕े рджूрд╕рд░े рд░ाрдЬ्рдп рдоें рд╕ाрдоाрди рдпा рд╕ेрд╡ा рднेрдЬрддे рд╣ैं рддो рдЖрдкрдХो GST рдоें рдкंрдЬीрдХрд░рдг рдХрд░ाрдиा рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рд╣ोрдЧा।
4. Reverse Charge Mechanism (RCM) рдХे рддрд╣рдд рд╕ेрд╡ा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े:
рдЬैрд╕े рдЕрдЧрд░ рдЖрдк Uber рдпा Freelance Platform рд╕े рд╕ेрд╡ाрдПं рд▓े рд░рд╣े рд╣ैं, рддो рдЖрдкрдХो RCM рдХे рддрд╣рдд GST (Goods and Service Tax) рдЪुрдХाрдиा рдкрдб़ рд╕рдХрддा рд╣ै।
5. Input Tax Credit рдХ्рд▓ेрдо рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рд╡्рдпाрдкाрд░ी:
рдЕрдЧрд░ рдЖрдк рдЦрд░ीрджी рдЧрдИ рд╡рд╕्рддुрдУं/рд╕ेрд╡ाрдУं рдкрд░ GST рдХा рдХ्рд░ेрдбिрдЯ рдХ्рд▓ेрдо рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं, рддो рднी GST рд░рдЬिрд╕्рдЯ्рд░ेрд╢рди рдЬрд░ूрд░ी рд╣ै।
ЁЯУИ GST рдкंрдЬीрдХрд░рдг рдХे рдлाрдпрджे:
- рдХाрдиूрдиी рдоाрди्рдпрддा
- рдмिреЫрдиेрд╕ рдоें рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдФрд░ рдм्рд░ांрдб рд╡ैрд▓्рдпू рдмрдв़рдиा
- ITC рдХा рд▓ाрдн
- рдмрдб़े рдХॉрди्рдЯ्рд░ैрдХ्рдЯ рдкाрдиे рдоें рдорджрдж
- рдмैंрдХ рд▓ोрди рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдоें рд╕ुрд╡िрдзा
ЁЯЪл рдпрджि GST рдирд╣ीं рд▓िрдпा рддो рдХ्рдпा рд╣ोрдЧा?
- ₹10,000 рдпा рдХрд░ рдХी рд░ाрд╢ि рдХा 10% (рдЬो рднी рдЕрдзिрдХ рд╣ो) рддрдХ рдЬुрд░्рдоाрдиा
- рдиिрдпрдоिрдд рдиिрд░ीрдХ्рд╖рдг рдФрд░ рдЬांрдЪ
- ITC рдХा рдиुрдХрд╕ाрди
- рдХाрдиूрдиी рдХाрд░्рдпрд╡ाрд╣ी
ЁЯЫа️ GST рд░рдЬिрд╕्рдЯ्рд░ेрд╢рди рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा (рд╕ंрдХ्рд╖ेрдк рдоें):
рдпрджि рдЖрдк GST (Goods and Service Tax) рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рдкंрдЬीрдХрд░рдг рдХрд░ाрдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं рддो рдпрд╣ рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рдСрдирд▓ाрдЗрди рд╣ै:
- https://www.gst.gov.in рдкрд░ рдЬाрдПं
- "Services" > Registration > New Registration рдкрд░ рдХ्рд▓िрдХ рдХрд░ें
- PAN (Permanent Account Number), рдоोрдмाрдЗрд▓ рдиंрдмрд░, рдИрдоेрд▓ рдЖрдИрдбी рдФрд░ рд░ाрдЬ्рдп рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рднрд░ें
- OTP рдж्рд╡ाрд░ा рд╡ेрд░िрдлिрдХेрд╢рди рдХрд░ें
- рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़ рдЬैрд╕े -
- PAN рдХाрд░्рдб
- рдЖрдзाрд░ рдХाрд░्рдб
- рд╡्рдпाрдкाрд░ рд╕्рдерд▓ рдХा рдк्рд░рдоाрдг (рдмिрдЬрд▓ी рдмिрд▓/рднाрдб़ा рдПрдЧ्рд░ीрдоेंрдЯ)
- рдмैंрдХ рдЦाрддा рд╡िрд╡рд░рдг
- рдлोрдЯो
рдЕрдкрд▓ोрдб рдХрд░ें - ARN рдиंрдмрд░ рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрдиे рдХे рдмाрдж, рдЖрдкрдХा рдЖрд╡ेрджрди 7 рдХाрд░्рдпрджिрд╡рд╕ों рдоें рдк्рд░ोрд╕ेрд╕ рд╣ोрддा рд╣ै।
ЁЯТб рдПрдХ рдЙрджाрд╣рд░рдг рд╕े рд╕рдордЭें:
рдоाрди рд▓ीрдЬिрдП "рдЕрдоिрдд рдХुрдоाрд░" рдиाрдордХ рдПрдХ рд╡्рдпाрдкाрд░ी рд╣ैं рдЬो рдСрдирд▓ाрдЗрди Amazon рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдХрдкрдб़े рдмेрдЪрддे рд╣ैं। рдЙрдирдХा рдЯрд░्рдирдУрд╡рд░ ₹5 рд▓ाрдЦ рд╣ी рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рдХ्рдпोंрдХि рд╡рд╣ рдИ-рдХॉрдорд░्рд╕ рдк्рд▓ेрдЯрдлॉрд░्рдо рд╕े рд╕ाрдоाрди рдмेрдЪ рд░рд╣े рд╣ैं, рдЙрди्рд╣ें GST рд░рдЬिрд╕्рдЯ्рд░ेрд╢рди рд▓ेрдиा рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рд╣ै। GST рдиंрдмрд░ рд▓ेрдиे рдХे рдмाрдж рдЙрди्рд╣ें ITC рдХा рд▓ाрдн рднी рдоिрд▓рддा рд╣ै рдФрд░ рдЧ्рд░ाрд╣рдХ рдХो рднी рдмिрд▓ рдоें GST рджिрдЦрддा рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рдЙрдирдХा рдм्рд░ांрдб рдЗрдоेрдЬ рднी рдордЬрдмूрдд рд╣ोрддा рд╣ै।
ЁЯОп рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рдпोрдЬрдиाрдПं рдФрд░ рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣рди:
рд╕рд░рдХाрд░ GST рдкंрдЬीрдХृрдд рд╡्рдпाрдкाрд░िрдпों рдХो рдХрдИ рдпोрдЬрдиाрдУं рдоें рдк्рд░ाрдердоिрдХрддा рджेрддी рд╣ै рдЬैрд╕े:
- MSME рд▓ोрди рдоें рдк्рд░ाрдердоिрдХрддा
- GeM (Government e Marketplace) Portal рдкрд░ рд░рдЬिрд╕्рдЯ्рд░ेрд╢рди рдХрд░рдиा
- UDYAM рд░рдЬिрд╕्рдЯ्рд░ेрд╢рди рдоें рд╕рд╣ाрдпрддा
- рд╕्рдЯाрд░्рдЯрдЕрдк рдЗंрдбिрдпा рдпोрдЬрдиा рдХा рд▓ाрдн
GST рд░рдЬिрд╕्рдЯ्рд░ेрд╢рди рд╡्рдпाрдкाрд░ рдХो рд╕ंрдЧрдаिрдд рд░ूрдк рджेрдиे рдХा рдПрдХ рдкрд╣рд▓ा рдХрджрдо рд╣ै।
ЁЯФЪ рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖:
GST (Goods and Service Tax) рдЖрдзुрдиिрдХ рднाрд░рдд рдХी рд╡्рдпाрдкाрд░िрдХ рдк्рд░рдгाрд▓ी рдХी рд░ीрдв़ рд╣ै। рдпрджि рдЖрдк рд╡्рдпрд╡рд╕ाрдп рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं рдФрд░ рдЖрдкрдХी рдЖрдп GST рдХी рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рд╕ीрдоा рдоें рдЖрддी рд╣ै, рддो рдЖрдкрдХो рдпрд╣ рд░рдЬिрд╕्рдЯ्рд░ेрд╢рди рд╕рдордп рд░рд╣рддे рдХрд░рд╡ा рд▓ेрдиा рдЪाрд╣िрдП। рдЗрд╕рд╕े рди рдХेрд╡рд▓ рдЖрдкрдХा рд╡्рдпाрдкाрд░ рдХाрдиूрдиी рд░ूрдк рд╕े рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рд░рд╣ेрдЧा рдмрд▓्рдХि рдЯैрдХ्рд╕ рдХ्рд░ेрдбिрдЯ рдФрд░ рд╕рд░рдХाрд░ी рдпोрдЬрдиाрдУं рдХा рд▓ाрдн рднी рдоिрд▓ेрдЧा।
⚠️ Disclaimer (рдЕрд╕्рд╡ीрдХрд░рдг):
рдЗрд╕ рдм्рд▓ॉрдЧ рдоें рджी рдЧрдИ рдЬाрдирдХाрд░ी рдХेрд╡рд▓ рд╢ैрдХ्рд╖िрдХ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдХे рд▓िрдП рд╣ै। рдХृрдкрдпा рдХिрд╕ी рднी рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдХрд░ рдпा рдХाрдиूрдиी рд╕рд▓ाрд╣ рдХे рд▓िрдП рдЕрдкрдиे рдЪाрд░्рдЯрд░्рдб рдЕрдХाрдЙंрдЯेंрдЯ рдпा GST рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮ рд╕े рд╕рд▓ाрд╣ рд▓ें।
ЁЯз╛ рд╕ंрдмंрдзिрдд рд▓ेрдЦ:

рдЯिрдк्рдкрдгिрдпाँ
рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें